|
مقتضای قواعد عقلی و شرعی این است که جانشین پیامبر اکرم(ص) و پیشوای جامعه اسلامی پس از او، همانند پیامبر از صفت عصمت برخوردار باشد تا مورد وثوق و اعتماد کامل امت قرار گیرد.
اشاره
بحث دربارهِ عصمت امام یکی از مهم‌ترین و پر چالش‌ترین بحث‌های امامت به شمار می‌رود. در میان‌مذاهب اسلامی، امامیه و اسماعیلیه عصمت را از اساسی‌ترین صفات امام می‌دانند؛ در حالی که مذاهب دیگر لزوم چنین صفتی را برای امام انکار کرده‌اند.
در این نوشتار پس از تبیین ماهیت عصمت، دلایل عقلی امامیه بر لزوم عصمت امام را بررسی خواهیم کرد.
هم چنین ضمن بررسی این ادله، به اشکالاتی که منکران مطرح کرده‌اند پاسخ خواهیم داد.
حقیقت عصمت
عصمت در لغت به معنی امساک، حفظ و منع است. چنان که ابن فارس گفته است:
عَصَم یدل علی اِمساک و منع و ملازمه`، والمعنی فی ذلک کله واحد، من ذلک ان یعصم اللّه تعالی عبده من سوء یقع فیه1
کلمهِ عَصَم بر نگهداری، مانع شدن و ملازم بودن دلالت می‌کند و معنای این واژگان یک چیز است، و این که خداوند بندهِ خویش را از امر ناگواری که بر او وارد شود نگه می‌دارد، از این باب است.
ابن منظور نیز گفته است:
العصمه` فی کلام العرب المنع، و عصمه` اللّه عبده ان یعصمه مما یوبقه.2
عصمت در کلام عرب به معنی منع است، و عصمت خداوند بندهِ خود را به این است که او را از آن‌چه موجب هلاکت او است باز دارد.
وی در ادامه گفته است:
الاعتصام الاِمتساک بالشیء، و منه شعر ا‌بی طالب: ثمال الیتامی عصمه` للا‌رامل، ای یمنعهم، من الضیاع والحاجه`.
اعتصام به معنی تمسک نمودن به چیزی است، و شعر ابوطالب از این باب است (که در وصف پیامبر(ص) گفته است: پناهگاه یتیمان و نگهبان بیچارگان است؛ یعنی آنان را از این که در اثر فقر و بیچارگی نابود شوند حفظ می‌کند.
راغب اصفهانی نیز گفته است: عَصم به معنی امساک و نگهداری است. وی سپس به آیه کریمهِ )لاعاصم الیوم من امر اللّه(3 اشاره کرده و گفته است:
مقصود این است که چیزی مانع از تحقق امر خداوند نخواهد شد (یعنی پناه بردن فرزند نوح به کوه نمی‌تواند او را از طوفان نجات دهد).4
عصمت در اصطلاح متکلمان و حکمای اسلامی معنای لغوی منع و حفظ را در بر دارد. آنان معمولاً عصمت را نسبت به گناه می‌سنجند؛ یعنی معصوم کسی است که از ارتکاب گناه مصون و محفوظ است. در این که منشأ صیانت و حفظ معصوم از گناه ارادهِ الهی است اختلاف و تردیدی وجود ندارد، اما از آن جا که دیدگاه آنان دربارهِ نحوهِ تأ‌ثیرگذاری ارادهِ خداوند در حوادث و رخدادهای جهان متفاوت است، در بارهِ استناد عصمت معصومان به ارادهِ الهی نیز تفسیرها و تعبیرهای متفاوتی ارایه شده است.
متکلمان اشعری که نظام اسباب و مسببات را نپذیرفته و به استناد بی واسطهِ حوادث به ارادهِ الهی اعتقاد دارند، عصمت را به <نیافریدن گناه در معصوم از جانب خداوند> تعریف کرده‌اند. چنان که قاضی عضدالدین ایجی گفته است:
ادامه مطلب |
تبادل لینک هوشمند 
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: